wstecz Kult Cyryla i metodego powrót do strony głównej
 

 

Kult - jaki od chwili śmierci świętych Cyryla i Metodego żywili ich uczniowie, upowszechnił się wśród Słowian w X i XI w.

1. Rozwój - W Rzymie od IX w. kult koncentrował się wokół grobu św. Cyryla w dolnym kościele bazyliki św. Klemensa Rzymskiego; po jej zajęciu w roku 1798 przez wojska francuskie - w kościele Santa Maria in Vallicella, dokąd przeniesiono relikwie św. Cyryla i złożono obok re­likwii św. Filipa Nereusza; na polecenie papieża Leona XIII w bazy­lice S. Clemente przygotowano nową kaplicę świętych Cyryla i Metodego, jednakże ich relikwie przeniesiono dopiero w roku 1963; w roku 1976 przekazał je papież Paweł VI prawosławnemu sanktuarium świętych Cyryla i Metodego w Salonikach; część relikwii czczono od XVI w. w kościele S. Girolamo degli Ulirici, w którym na życzenie papieża Sykstusa V wymalowano obraz świętych Cyryla i Metodego wręcza­jących papieżowi Hadrianowi II relikwie św. Klemensa Rzymskiego; relikwie świętych Cyryla i Metodego czczono również w Pradze, Brnie, Ołomuńcu i Welehradzie - miejscu pątniczym do kasaty klasztoru 1784, reaktywowanym w 2. poł XIX w. jako światowe centrum ich kultu oraz centrum cyrylometodiańskiego ruchu, a także welehradzkich zjazdów.

Dla celów unijnych już cesarz Karol IV ufundował w roku 1347 w Pradze dla benedyktynów obrządku słowiańskiego klasztor pod wezwa­niem świętych Cyryla i Metodego (Emaus) z liturgią w języku słowiańskim i księgami głagolickimi; książę Konrad II sprowadził ich w 1380 roku do Oleśnicy, a królowa Jadwiga i król Władysław Jagiełło w roku 1390 do fundowa­nego w celach unijnych klasztoru i kościoła św. Krzyża na Kleparzu w Krakowie.

W Kościele unickim kult świętych Cyryla i Metodego propagował zwłaszcza św. Jozafat Kuncewicz; ich relikwie czczono w katedrze w Nowogródku; odro­dzenie kultu wśród unitów przypadło na koniec XIX w., zwłaszcza po synodzie lwowskim (1891).

Ożywienie kultu świętych Cyryla i Metodego nastąpiło w 2. połowie XIX w. z okazji ich milenijnych jubileuszów (1863,1869,1885); z tego okresu pochodzi większość kościołów i ołtarzy świętych Cyryla i Metodego; w Polsce zbudo­wano 1873 kościół świętych Cyryla i Metodego w Sahryniu k. Hrubieszowa (zniszczony w czasie II wojny świat, i następnie  przebudowany) oraz w 1. połowie XX w. w Katowicach (Załęska Hałda) i Knurowie; kilkanaście kościołów zbudowano w XIX w. w ośrodkach polonijnych w Stanach Zjednoczonych. Pod ich wezwaniem ufundował w latach 1884-86 ks. J. Dąbrowski seminarium polskie w Detroit (obecnie Orchard Lacke); z ideą cyrylometodiańską emigracja polska w Europie Zachodniej wiązała ruch narodowowyzwoleńczy (P.A. Semenenko, Mowa pochwalna na cześć Cyryla i Metodego wygłoszona w bazy­lice św.  Klemensa w Rzymie, Kraków 1882); w Bułgarii dzień świętych Cyryla i Metodego (11 V) obchodzono jako dzień oświaty narodowej, ich imieniem nazywano place, ulice, stawiano pomniki ku ich czci, ustano­wiono też państw, order Cyryla i Metodego.

Jubileusze 1100-lecia 1963 i 1969 akcentowały ekumeniczną rolę patronatu świętych Cyryla i Metodego, co podkreślił papież bł. Jan XXIII w wystosowanym dnia 11 V 1963 do biskupów słowiańskich liście apostolskim Magnifici eventus; dnia 13 V 1963 papież poświęci kamień węgielny pod słowacki Instytut Cyryla i Metodego w Rzymie; ekumeniczny charakter obchodów jubileuszowych podkreślił również papież Paweł VI, zwłaszcza w alokucji wygłoszonej 17 V 1969 w bazylice S. Clemente.

2. Liturgia - W krajach słowiańskich święto św. Cyryla od X w. obchodzono w dniu 14 II (rocznica śmierci), a w XI w. wprowadzono święto św. Metodego na dzień 6 IV (rocznica śmierci); w niektórych kodeksach średniowiecznych dzień 6 IV jest wspomnieniem śmierci świętych Cyryla i Metodego; chorwackie a także słoweńskie księgi liturgiczne zamieszczają ich święto 14 II (wspólnie ze św. Wa­lentym); w diecezji ołomunieckiej od ok. 1330 obchodzono ich święto dnia 9 III (pod tą datą występuje ono w Martyrologium Romanum); na Rusi i w Bułgarii znana jest ponadto ich wspólna uroczystość w dniu 11 V. Dla całego Kościoła papież Leon XIII encykliką Grande munus z 30 IX 1880 wyznaczył święto świętych Cyryla i Metodego na dzień 5 VII i polecił ułożyć nowe formularze liturgiczne, w skład których włączono fragmenty encyklik papieskich (lekcje w jutrzni); w roku 1897 święto przeniesiono na dzień 7 VII, a po Soborze Wat. II na 14 II.

W Kościele prawosławnym zaczęto wycofywać z liturgii teksty ku czci świętych Cyryla i Metodego od XIV w.; pozostawiono je tylko częściowo w Minei (np. Czetji-Mineji) pod dniem 14 II oraz 11 V; w typikonach XV-XVII w. zachowała się komemoracja św. Cyryla tylko pod dniem 14 II; Typikon moskiewski z 1682 pominął ich łącznie z innymi 50 świętymi, skreślonymi wówczas z kalendarza liturgicznego; w 2. połowie XIX w. z okazji obchodów 1000-lecia ewangelizacji Słowian (1863) odżył w Kościele prawosławnym również kult świętych Cyryla i Metodego; synod petersburski (12 V 1863) nakazał obchodzić ich święto w dniu 11 V; z okazji 1000-lecia śmierci Metodego (1885) ułożono nowe oficjum, a biskup prawosławny Antoni Chrapowicki ułożył akatyst ku ich czci. Pierwszą w Polsce cerkiew prawosławną pod ich wezwaniem zbudowano w latach 1870-72 w Częstochowie; wezwanie św. Anny oraz   świętych Cyryla i Metodego nadano też prawosławnej cerkwi we Wrocławiu, na którą przemieniono od­budowany po II wojnie światowej (1973) kościół Augustianek (daw­niej pod wezwaniem św. Jakuba, a od 1852 - św. Anny), w Białowieży jest prawosławna kaplica cmentarna z XVIII w. pod ich wezwaniem.

W Polsce Pasjonał krakowski z przełomu XIII i XIV w. za­wiera legendę o świętym Cyrylu; imiona świętych Cyryla i Metodego nie występują w kodeksach wcześniejszych; dopiero Brewiarz krakowski z 1443 zawiera ich formularz (9 III) z własną oracją i 6 lekcjami na jutrznię; lekcje te, w nieco zmienionej wersji, weszły do Viaticum posnaniense bpa J. Lubrańskiego z roku 1513; inne lekcje o świętych Cyrylu i Metodym zamieszcza bre­wiarz krakowski z końca XV w.; Viaticum wladislaviense ma hymn o świętych Cyrylu i Metodym  Festis praecipuis debita cantica, zapoży­czony z czeskich kodeksów. Nowe lekcje brewiarzowe ułożył w roku 1580 ks. S. Sokołowski na polecenie bpa J. Radziwiłła, które przetrwa­ły w polskich brewiarzach do roku 1880.

Formularz mszalny na święto świętych Cyryla i Metodego brano z komunału wyznawców-papieży. Jeden z mszałów krakowskich z XV w. zawiera mszę własną o świętych Cyrylu i Metodym (oprócz lekcji i ewangelii), drukowaną później w Mszale krakowskim kard. Fryderyka Jagiellończyka, zachowaną po reformie liturgicznej Piusa V (1570). Synod Z. Oleśnickiego z roku 1436 nazwał świętych Cyryla i Metodego patronami i apostołami Królestwa i zezwolił celebrować ich święto bez względu na okres wielkopostny; ich imiona występują w tekstach uroczystości patronów Polski, ustanowionej przez papieża Urbana VIII. Obecnie święci Cyryl i Metody są patronami drugorzędnymi Śląska Opolskiego; ze znanych na Śląsku pieśni ludowych ku ich czci najstarsza Boże, coś raczył przed tysięcy laty jest pochodzenia słowackiego; M.M. Mioduszewski w Śpiewniku kościelnym (Kraków 1838) zamieścił na dzień 11 III pieśń o świętych Cyrylu i Metodym, którą powtórzył J. Mazurowski w Melodiach (Pl 1871). (Wiadomości wzięte z Encyklopedii Katolickiej  t. 3, Lublin 1979, kol. 710-711).

 

 

 

wstecz powrót do strony głównej