Kazanie o relikwiach

         W całym świecie chrześcijańskim wysoko ceniono i czczono relikwie świętych (Sobór Wat. II: KK 67, KL 111). Jest to specjalna forma kultu zmarłych. Cześć tę przenoszono na przedmioty bezpośrednio z nimi związane, przede wszystkim w odniesieniu do Chrystusa i Matki Boskiej, których śmiertelne szczątki nie zachowały się na ziemi. Przechodziła ona ponadto na wizerunki ich ludzkich rysów, które nie były dziełem rąk ludzkich (gr.acheiropoietos, ros. nierukotwornyj). Jest to typ ikony Chrystusa przedstawiający Jego oblicze na chuście.

         Na Wschodzie zainteresowanie relikwiami wzrosło szczególnie w stuleciu po założeniu Konstantynopola (330 r.) i ponownie po zwycięstwie ortodoksji (843 r.). Relikwie były "odnajdywane", przenoszone i składane w sanktuariach, gdzie oddawano im cześć i skąd mogły być brane do obnoszenia w procesji zwłaszcza w obliczu niebezpieczeństwa.

         Relikwie, po słowiańsku: moszczi, po polsku: pozostałości ciała ludzkiego, które nie uległy zniszczeniu. Początek kultu relikwii jako świętości odnosi się do pierwszych czasów chrześcijaństwa. Sens jego zawiera się w nauce Pisma świętego o uczestnictwie ciała chrześcijan, jako świątyni Ducha Świętego, razem z duszą w nieśmiertelności. "wy jesteście świątynią Ducha Świętego i Duch Boży żyje w was. Jeśli kto zniszczy świątynię Boga, tego ukarze Bóg, bo świątynia Boga jest święta i wy nią jesteście" (1Kor 3,16-17). Podstawą kultu są cuda, które stały się za pośrednictwem relikwii. Wg nauki Kościoła relikwie należy czcić na równi z ikonami. W pierwszych wiekach na grobach męczenników chrześcijanie odprawiali świętą Liturgię. Piąty synod w Kartaginie zadecydował, że żadna świątynia nie może być budowana bez relikwii męczenników. Obecnie każda świątynia posiada cząsteczkę relikwii któregoś z męczenników. W greckim obrządku jest ona umieszczona w antyminsie, a w rzymskim - w płycie ołtarza, na którym odprawia się Msza święta (portatyl).

            Św. Jan Chryzostom mówił o wielkiej mocy ochronnej relikwii świętych (Jan Chryzostom Laudatio martyrum Aegyptiorum: PG, 50, szp. 694-695). Mogły one bronić miasta daleko skuteczniej niż fortyfikacje i wojsko; strzegły przed wrogami i przed diabłem; stanowiły nawet tarczę przed gniewem Boga wywołanym grzesznością człowieka (Walter Christofer, Sztuka i obrządek Kościoła Bizantyjskiego, Warszawa 1992, Wyd. Nauk. PWN, s.206).

           Często biskup poświęcając świątynię umieszcza relikwie pod ołtarzem w specjalnej skrzyneczce przypominającej arkę Przymierza, w której znajdowały się: naczynie z manną, tablice przykazań, laska Aarona. O wielkim znaczeniu tej arki, skrzyneczki, a tak po cerkiewnemu "kiwotu" (gr. kibotos), jest mowa w modlitwie na jej poświęcenie w obrządku greckim. A mianowicie: "Boże, Któryś nakazał Mojżeszowi ze szlachetnego drzewa wykonać skrzynkę obitą złotą blachą, i umieścić w niej złote naczynie z manną niebieską oraz tablice przykazań napisane Twym palcem, pokornie Cię prosimy, byś to naczynie, wykonane dla przechowywania relikwii Twych świętych, zechciał pobłogosławić i poświęcić..." I druga modlitwa: "Boże, Któryś sprawił, że ożyła sucha laska Aarona i wydała kwiat i kazałeś ją umieścić w arce Przymierza na znak Twej mocy, by dla nas była znakiem Jezusa Chrystusa, Który na ołtarzu krzyża przez śmierć wyobraża uschnięcie, przez zmartwychwstanie po trzech dniach wyobraża kwitnienie i wzrost Kościoła, spójrz na to naczynie do przechowywania relikwii Twych świętych i wszystkouświęcającą Swą łaską przez pokropienie tą święconą wodą poświęć je. A miejsca, wioski i miasta, gdzie one się znajdą, ochraniaj przez złem, napełniaj dobrami za przyczyną świętych, których relikwie w nich się znajdują, aby Twoi ludzie, otrzymując bogatą pomoc Twoją za pośrednictwem małej cząstki Twych świętych, tak samo jakby i za pośrednictwem całego ich ciała, składali Ci podziękowanie, naśladowali ich sposób życia i osiągnęli szczęście bycia z Tobą".

           Umieszczając relikwie męczenników pod ołtarzem lub na ołtarzu Kościół kieruje się objawieniem św. Jana, który widział w niebie ołtarz, a pod ołtarzem dusze pobitych za Słowo Boże i świadectwo jakie dali. (Ap 6, 9). Kieruje się też tym, że krew męczenników jak i Krew Chrystusa, służy jako drugi fundament Kościoła, jest jego ozdobą, purpurą i brokatem.